Stres zaman zaman ailevi veya maddi sebeplerden, iş yerindeki veya arkadaşlar arası gerginliklerden hepimizin aşina olduğu bir şey. Az miktarda, kontrollü stres motivasyon kaynağı olsa da uzun dönemler boyunca yaşanan yüksek miktarda stres baş ağrısı gibi fiziksel ya da mental rahatsızlıklara sebep olabilir, hayatınızı normal yaşamanıza engel olabilir. Bu yüzden size zarar vermeden önce stresle baş etmeyi veya kontrol edebilmeyi öğrenmenizde fayda var.
Sizi Strese Sokan Düşünceleri Tekrar Gözden Geçirmek
1. Stresin ana kaynağının sizin düşünceleriniz ve düşünme şekilleriniz olduğunu unutmayın. Vücudumuzun stresli anlarda verdiği ‘savaş ya da kaç’ tepkisi fiziksel tehditlerde çok etkilidir. Hızlı gelen bir araba, ikinci kattan aşağı düşen bir saksı gibi herhangi bir tehdide çok hızlı cevap vermenizi sağlayan mekanizma aynı zamanda kalp ritminizin artmasına, kaslarınızın gerilmesine de sebep olur. Böyle fiziksel tehditlerde işe yarar olsa da stres yaptığımız aile içerisinde veya arkadaşlar arasında tartışma, trafik gibi çoğu durum hayati bir tehlike taşımadığından bu reaksiyonları gerektiğinde frenlemenizde fayda var. Eğer bu tarz düşüncelerinizi takip edebilmeyi öğrenebilirseniz ve bu düşünceler kafanızdan geçerken bunların farkında olabilirseniz vücudunuzun vereceği tepkileri de değiştirebilir ve stresli anlarda daha rahat olabilirsiniz.
2. Sizi strese sokan düşünceleri ve düşünme biçimlerini tespit edin. Sizi verimsizliğe iten ve endişelenmenize sebep olan negatif düşünceler vücudunuzdaki stres hormonlarını da tetikleyebilir. Eğer hayati bir tehlike altında olsanız anlaşılabilir olan bu durum, örneğin teslim tarihi yaklaşan bir projeden veya ödevden kaynaklanıyorsa size fayda sağlamaktan çok zarar verir. Sizi strese sokan düşünce biçimlerini tespit edip bunları değiştirmeniz uzun dönemde faydanıza olacaktır. Kaçınılması düşünme biçimlerinin örnekleri şunlar olabilir:
- Kafanızda sürekli ne yapıp ne yapmayacağınızı belirleyen kurallar olması. Böyle kurallar olduğu zaman ve bu kurallara uymanızı engelleyen bir şey olduğu zaman ister istemez strese gireceksinizdir.
- Her şeyi dünyanın sonuymuşçasına abartmak. Sürekli herhangi bir şeyin olabilecek en kötü sonuçlarını düşünmek hem sizi strese sokan hem de yoran bir durum.
- “Ya hep ya hiç” şeklinde düşünmek. Bu şekilde düşünmeniz yanlışı ve doğruyu birbirinden çok keskin bir biçimde ayırmanıza sebep olup, kendinizi bu ayrımlara göre yargılamanıza ve strese girmenize de sebep olabilir. Bunun yerine insan olmanın ve günlük yaşamın daha kompleks şeyler olduğunu, hayatta siyah ve beyazdan daha fazla renk olduğunu kendinize hatırlatmanızda fayda var.
- “Ya şöyle olursa” diye düşünmek. Eğer sürekli kendinizi ya şöyle olursa, ya böyle olursa gibi kıyamet senaryolarıyla yoruyorsanız bu tarz düşüncelerden kaçmaya çalışın. Bu sadece kendi kendinize hayali bir tehlike yaratıp bunun stresine girmenize sebep olacaktır.
3. Stresli olduğunuz anlarda perspektifinizi değiştirmeye çalışın. Bazen stresli olduğumuz durumlar tamamen bizim bakış açımızdan kaynaklanabilir. Bunun en güzel örneği pesimistlik veya kötümserlik dediğimiz ruh hali. Bir olayın negatif yanlarına odaklanmaktansa pozitif yanlarına odaklanıp, yaşanılan stres miktarını mümkün olduğu kadar azaltmak mümkün.
- Örneğin, “Bu işi asla yetiştiremem.” diye düşünmek yerine “Şu kadar gün boyunca günde şu kadar saat çalışırsam şu tarihe kadar biter.” diye düşünmeniz çok daha az strese girmenize ve dolayısıyla daha verimli olmanıza sebep olacaktır.
- Kötü düşünceler sizi kötü ruh hallerine, iyi düşünceler iyi ruh hallerine sürükler. Bir dahaki sefere kendini kötü hissettiğinizde kafanızdan geçenleri dikkat edin bunu açıkça göreceksiniz. Bu yüzden perspektifinizi değiştirmek stresten uzak durmanız açısından çok etkili olabilir.
4. Negatif düşüncelerinizin üzerine gidip, onları sorgulayın. Sizi strese sokan negatif düşüncelerle başa çıkmanın bir diğer yolu da bunların üzerine gidip, gerçekten doğru olup olmadıkları üzerine kafa yormak. Negatif düşünceleri direk doğru olarak kabul etmeden önce onları çürütmeyi denemeniz stresle baş ederken önemli bir silah olacaktır.
5. Sizin strese sokan problem hakkında bir tablo oluşturmayı deneyin. Tablonun bir sütununa bu problemin haklı olarak sizi strese sokmasını gerektiren sebepleri diğer tarafına ise de yaşadığınız stresi azaltabilecek sebepleri yazın. Eğer zamanınız yoksa veya kalem, kağıt bulamıyorsanız bunu aklınızdan yapmanızda herhangi bir sakınca yok.
- Örneğin bu ay kiranızı zamanında değil de 1-2 gün sonrasında yatırmak zorundasınız diyelim. Bu problemin sizi strese sokmasını gerektiren sebepleri “Kontratta her ay aynı gün kirayı yatıracağımı söylemiştim”, “Ev sahibimin de benim kirayı ödemem gereken gün ödemeleri var.” gibi nedenler olabilecekken diğer sütuna da “Daha önce bir kere daha böyle olmuştu ve ev sahibim anlayışla karşılamıştı” gibi şeyler yazabilirsiniz. Böylece durumun ciddiyetinin farkında olup eğer gerek yoksa fazladan strese girmemiş olacaksınız.
6. Günlük tutmaya başlayın. İlk başlarda tuhaf veya zor gelse de günlük tutmaya başlamak ve bunu düzenli olarak devam ettirmek stres atmanıza yardımcı olabilir. Ne zaman kendinizi bunalmış veya ümitsiz hissederseniz sizi strese sokan şey hakkında günlüğünüze birkaç satır bunun hakkında yazmayı deneyin. Düşüncelerinizin kafanızdan çıkıp kağıda aktarılması hem sizi rahatlatacak hem de sizi strese sokan problem hakkında etraflıca düşünmüş olmanızı sağlayacaktır.
- Günlük tutarken en çok dikkat etmeniz gereken şey kendinize karşı dürüst olmanız. Günlüğünüzü sizden başka kimse okumayacak bu yüzden başkaları tarafından yargılanmaktan korkup dürüst olmamanız size hiç bir fayda sağlamayacaktır. Bırakın düşünceleriniz aklınızda yer kaplamayı bırakıp kağıtta yer kaplamaya başlasın ve siz de rahat bir nefes alın.
- Günlük tutarken düşüncelerinizi düzenli bir şekilde ifade etmeye çalışın. Karmakarışık, sonunu başını takip edemediğiniz düşünceler çoğu zaman sizi strese sokmaktan başka bir şeye yaramaz. Yazarken sizi strese sokan belli bir problem seçip bunu eğrisiyle doğrusuyla düzenli bir şekilde adım adım düşünüp yazmanız düşüncelerinizdeki karmaşayı da çözecektir.